Darn ymddangosodd mewn rhifyn diweddar o’n cylchgrawn dwyieithog, Wycliffe News Cymru:

Mae’r Beibl yn ei gwneud yn glir bod Duw eisiau siarad gyda ni mewn ffordd ddealladwy, ac ystyr hynny yw siarad gyda phobl yn eu hiaith eu hun; does dim fath beth â iaith neu ieithwedd ‘sanctaidd’ neu sy’n fwy ‘teilwng’ ar gyfer yr efengyl. Ar ben hynny, wrth ddod i rannu’r efengyl gyda phobl, rhaid ystyried eu diwylliant yn ofalus, er mwyn sicrhau nad ydym yn codi rhwystrau i’r efengyl trwy ein gweithredoedd. Dyma rai o’r egwyddorion sylfaenol sydd y tu ôl i ffordd Wycliffe o weithio ar draws y byd.

Ond ydy hyn oll wir yn bwysig? Beth yw gwir effaith cael y Beibl yn y famiaith, neu ystyried y diwylliant yn ofalus wrth wneud gwaith Duw?

Gall Cristnogion ddim aeddfedu yn eu ffydd heb y Beibl mewn iaith maen nhw’n ei deall yn dda.

Mewn nifer o rannau o’r byd, mae’r Beibl hyd heddiw ar gael yn yr iaith fwyafrifol yn unig – iaith y wladwriaeth, neu iaith addysg. O ganlyniad, ychydig ohono bydd llawer o Gristnogion yn ei ddeall, ac o ganlyniad byddant yn llawer mwy tebygol o gael eu harwain ar gyfeiliorn.

Dyna sydd wedi digwydd ymhlith pobl y Nach* yn ne-ddwyrain Asia. Mae nifer da o Gristnogion ymhlith y 47,500 Nach, diolch i waith cenhadol yn y ganrif ddiwetha. Ond yn anffodus, mae’r efengyl wedi gwanychu yn eu plith – yn rhannol am mai ond yn yr iaith fwyafrifol mae’r Beibl ar gael. Er enghraifft, mewn rhai pentrefi mae llawer o bobl wedi rhoi’r gorau i weithio’n galed am eu bod yn disgwyl yr ail-ddyfodiad. Mewn ardaloedd eraill, mae llawer o Gristnogion mewn enw wedi troi yn ôl i’r grefydd draddodiadol, Bwdhaeth. Mae hyd yn oed to o fynachod bwdaidd ifainc wedi codi yn dwyn enwau fel ‘Elijah’, am eu bod wedi eu geni i rieni Cristnogol a drodd at Fwdhaeth.

Er mwyn tyfu fel Cristnogion, mae angen i bobl allu clywed neu ddarllen y Beibl mewn iaith maen nhw’n ei deall yn dda, ac mae’n rhaid i arweinwyr yr eglwys gymryd y dylanwadau ysbrydol o’u cwmpas (yn yr achos hwn, Bwdhaeth) i mewn i ystyriaeth.

All yr un eglwys bara yn hir (nac yn ffyddlon) heb y Beibl yn iaith y bobl.

Cyfieithodd cenhadon i Tseina ar ddechrau’r 20fed ganrif y Beibl cyfan i’r iaith Tsieneeg (sy’n iaith mwyafrif y boblogaeth, er nid pawb), a sicrhau ei fod yn cael ei argraffu ar raddfa fawr. Ym 1951, gorfododd y blaid gomiwnyddol yr holl genhadon o’r wlad, ond yn ystod yr 20 mlynedd nesa, tyfodd yr eglwys o ran maint gan 500%. Cynhaliwyd ffydd y Cristnogion hyn yn rhannol trwy gael y Beibl yn eu hiaith ac yn eu calonnau trwy ganol erledigaeth chwyrn.

Mae hanes yr eglwys yn rhoi sawl enghraifft o hyn yn digwydd, ac yr effaith torcalonnus pan nad yw’n digwydd. Gogledd Affrica oedd un o brif ganolfannau’r byd Cristnogol yn y canrifoedd cyntaf O.C. Defnyddiai’r arweinwyr eglwysig yr iaith Ladin, a chafodd y Beibl ddim ei gyfieithu i’r ieithoedd Pwneg a Berbereg, sef iaith bob dydd pawb ond y rhai mwyaf addysgedig. Pan gafodd y rhanbarth gyfan ei choncro gan fyddinoedd mwslemaidd yn ystod yr 8fed ganrif, diflannodd yr eglwys yn llwyr. Mewn gwrthgyferbyniad llwyr i hyn, fe oroesodd yr eglwys gyfagos yn yr Aifft (ac yn Ethiopia) hyd ein hoes ni am fod y Beibl eisoes ar gael yn ieithoedd y bobl yn y gwledydd hynny (sef Copteg ac Ethiopeg).

Nid mater eilradd o safbwynt yr efengyl felly yw sicrhau bod iaith a diwylliant pobl yn cael eu trin o ddifri. Os ydym am weld eglwysi cryf a Christnogion ledled y byd yn tyfu yn eu ffydd ac yn dod ag eraill i fywyd newydd yn Iesu Grist, bydd eisiau y Beibl arnyn nhw yn eu hieithoedd ei hun. Anodd anghytuno wrth edrych ar y darlun mawr mai cyfieithu’r Beibl i’r holl ieithoedd hynny sydd ei angen a heb ei gael eto yw un o’r agweddau pwysicaf ar genhadaeth yn ein byd ni heddiw, os ydym am weld twf eglwysig, a dygnedd Cristnogol yn wyneb erledigaeth.

Carwyn Graves

*Nid enw go iawn y bobl.

Os hoffech ddarllen rhagor o erthyglau am waith Wycliffe, ac yn enwedig felly ein gweithwyr o Gymru, cliciwch ar y ddolen isod: